Όταν λέμε ότι κάποιος είναι «Μάου Μάου» συνήθως εννοούμε ότι είναι άγριος, απολίτιστος και αιμοσταγής. Αυτό είναι ένα από τα στερεότυπα που καλλιέργησε η αποικιακή προπαγάνδα στην πολιτισμένη Δύση. Η αλήθεια όμως βρίσκεται κρυμμένη βαθιά μέσα στα δάση του Όρους Κένυα…
Ως Μάου Μάου είναι γνωστή η εθνικιστική παραστρατιωτική οργάνωση της Κένυας, που για 8 χρόνια (1952-1960), διεξήγε έναν άνισο πόλεμο εναντίον των βρετανών αποίκων της χώρας. Οι αντάρτες δεν αυτοαποκαλούνταν Μάου Μάου ούτε φαίνεται να είχαν υιοθετήσει κάποια συγκεκριμένη ονομασία. Το προσωνύμιο πιθανόν να προκύπτει από τα σουαχίλι. Ίσως είναι αναγραμματισμός της φράσης ούμα- ούμα, που σημαίνει «φύγε-φύγε». Αλλά μπορεί και να είναι το ακρωνύμιο της παναφρικανικής φράσης: «αν ο λευκός γυρίσει στην Ευρώπη, ο Αφρικανός θα ελευθερωθεί».
Ο στόχος της Εξέγερσης των Μάου Μάου ήταν διπλός: πρώτον διεκδικούσαν τα εδάφη τους από τα οποία είχαν εκδιωχθεί δια της βίας όταν οι Βρετανοί το 1895 εγκαταστάθηκαν στην Κένυα, στο πλαίσιο του Νέου Ιμπεριαλισμού, και δεύτερον απαιτούσαν ανεξαρτησία από τη βρετανική κυβέρνηση και τους λευκούς εποίκους όλων των εθνικοτήτων. Υποκινητές της επανάστασης ήταν οι πολυπληθείς φυλές Κικούγιου, Μασάι και Κάμπα. Αυτοί, κυρίως βοσκοί και καλλιεργητές, αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στις άνυδρες εκτάσεις, όπου ήταν να αδύνατον να καλλιεργήσουν και να βοσκήσουν τα ζώα τους, όταν οι Βρετανοί άρπαξαν τα εδάφη τους και τα μετέτρεψαν σε αποικιακές φυτείες καφέ και τσαγιού.
Τελικά οι ντόπιοι, για να επιβιώσουν έπρεπε να εργάζονται υπό άθλιες συνθήκες εκμετάλλευσης ως εργάτες στις φυτείες. Μέχρι που ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Τότε οι Βρετανοί στρατολόγησαν τις ντόπιες φυλές της Κένυας. Οι Κικούγιου θεώρησαν πως όταν τα συμμαχικά στρατεύματα νίκησαν τον ναζισμό και τον φασισμό, θα μπορούσαν να λάβουν πίσω κάποια από τα εδάφη τους και να εργάζονται σε καλύτερες συνθήκες. Αλλά δεν έγινε έτσι… Αντιθέτως η κατάσταση επιδεινώθηκε και επιπλέον τους επιβλήθηκε και ο «Φόρος της Καλύβας», ένα είδος ΕΝΦΙΑ, το οποίο χρηματικά ήταν ίσο με δύο ολόκληρα μηνιάτικα.
Έτσι, το 1952 ξέσπασαν οι πρώτες ταραχές με πρωτεργάτες τους Κικούγιου που ήταν και οι πιο θιγμένοι. Βασικό ορμητήριο των εξεγερθέντων ήταν το Όρος Κένυα και οι γύρω δασικές περιοχές. Τα όπλα των ανταρτών ήταν αυτοσχέδια. Και ορισμένοι διέθεταν μαχαίρια. Μαζί με τους Κικούγιου σύντομα ενώθηκαν και άλλες γειτονικές φυλές και φατρίες. Συνολικά στο πρώτο ξέσπασμα της εξέγερσης οι Μάου Μάου αριθμούσαν τις 20.000 μάχιμους. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Γιόμο Κενυάτα, ο μετέπειτα πρωθυπουργός και πρόεδρος της Ανεξάρτητης Κένυας από το 1963. Μπροστά σε αυτόν τον ξεσηκωμό, ο βρετανός κυβερνήτης της Αποικίας της Κένυας, κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Στη σχετική έκθεση του Υπουργείου Αποικιών της Βρετανίας (1952), οι Μάου Μάου παρουσιάζονται ως «τρομοκράτες που βασίζονται σε ένα θανατηφόρο μείγμα ψευδοθρησκείας, εθνικισμού και σατανικών μορφών μαύρης μαγείας». Παράλληλα, χαρακτηρίζονται «κανίβαλοι, επικίνδυνοι και απολίτιστοι, μια φυλετική αίρεση προσκολλημένη σε βάρβαρες τελετές μύησης».
Μέσα σε αυτό το κλίμα προπαγάνδας και εχθρότητας, την υπόθεση ανέλαβε αμέσως ο βρετανός στρατάρχης Σερ Τζον Χάρτινγκ, ο οποίος πήγε στην Κένυα οργάνωσε στρατό και θέσπισε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι Βρετανοί συγκέντρωσαν 11 τάγματα πεζικού, χιλιάδες αστυνομικούς, άρματα μάχης και… βομβαρδιστικά οχήματα.
Οι αντάρτες, στη θέα αυτής της απειλής κατέφυγαν στο Ναϊρόμπι. Εκεί ενώθηκαν με φυλές από όλη την Κένυα και προσπάθησαν να οργανωθούν. Τελικά 25.000 βρετανοί στρατιώτες εισέβαλλαν στην πόλη με άρματα μάχης και έπειτα από δύο εβδομάδες συνέλαβαν περισσότερους από 50.000 αντάρτες. Στα επόμενα δύο χρόνια, η βρετανική αεροπορία είχε ρίξει σχεδόν 6 εκατ. βόμβες στις δασικές περιοχές που κρύβονταν οι Μάου Μαόυ και ως το 1955 η εξέγερση είχε κατασταλεί. Ο Χάρντινγκ έκτοτε έμεινε γνωστός ως ο «εξολοθρευτής των Μάου Μάου». Η επόμενη αποστολή του ήταν η καταστολή της ΕΟΚΑ στην Κύπρο...
Όσο για τον απολογισμό της εξέγερσης ήταν ο εξής: σκοτώθηκαν 32 άποικοι, 63 βρετανοί στρατιώτες και 527 Αφρικανοί που συνεργάστηκαν με τη βρετανική αποικιοκρατία. Οι Μάου Μάου επίσημα μετρούσαν 11.503 νεκρούς μαζί με τον άμαχο πληθυσμό. Σύμφωνα με νεότερες έρευνες όμως, ο αριθμός των αφρικανών νεκρών από το 1952 ως το 1955 φτάνει τους 100.000.
Ως Μάου Μάου είναι γνωστή η εθνικιστική παραστρατιωτική οργάνωση της Κένυας, που για 8 χρόνια (1952-1960), διεξήγε έναν άνισο πόλεμο εναντίον των βρετανών αποίκων της χώρας. Οι αντάρτες δεν αυτοαποκαλούνταν Μάου Μάου ούτε φαίνεται να είχαν υιοθετήσει κάποια συγκεκριμένη ονομασία. Το προσωνύμιο πιθανόν να προκύπτει από τα σουαχίλι. Ίσως είναι αναγραμματισμός της φράσης ούμα- ούμα, που σημαίνει «φύγε-φύγε». Αλλά μπορεί και να είναι το ακρωνύμιο της παναφρικανικής φράσης: «αν ο λευκός γυρίσει στην Ευρώπη, ο Αφρικανός θα ελευθερωθεί».
Ο στόχος της Εξέγερσης των Μάου Μάου ήταν διπλός: πρώτον διεκδικούσαν τα εδάφη τους από τα οποία είχαν εκδιωχθεί δια της βίας όταν οι Βρετανοί το 1895 εγκαταστάθηκαν στην Κένυα, στο πλαίσιο του Νέου Ιμπεριαλισμού, και δεύτερον απαιτούσαν ανεξαρτησία από τη βρετανική κυβέρνηση και τους λευκούς εποίκους όλων των εθνικοτήτων. Υποκινητές της επανάστασης ήταν οι πολυπληθείς φυλές Κικούγιου, Μασάι και Κάμπα. Αυτοί, κυρίως βοσκοί και καλλιεργητές, αναγκάστηκαν να μετοικήσουν στις άνυδρες εκτάσεις, όπου ήταν να αδύνατον να καλλιεργήσουν και να βοσκήσουν τα ζώα τους, όταν οι Βρετανοί άρπαξαν τα εδάφη τους και τα μετέτρεψαν σε αποικιακές φυτείες καφέ και τσαγιού.
Τελικά οι ντόπιοι, για να επιβιώσουν έπρεπε να εργάζονται υπό άθλιες συνθήκες εκμετάλλευσης ως εργάτες στις φυτείες. Μέχρι που ξέσπασε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Τότε οι Βρετανοί στρατολόγησαν τις ντόπιες φυλές της Κένυας. Οι Κικούγιου θεώρησαν πως όταν τα συμμαχικά στρατεύματα νίκησαν τον ναζισμό και τον φασισμό, θα μπορούσαν να λάβουν πίσω κάποια από τα εδάφη τους και να εργάζονται σε καλύτερες συνθήκες. Αλλά δεν έγινε έτσι… Αντιθέτως η κατάσταση επιδεινώθηκε και επιπλέον τους επιβλήθηκε και ο «Φόρος της Καλύβας», ένα είδος ΕΝΦΙΑ, το οποίο χρηματικά ήταν ίσο με δύο ολόκληρα μηνιάτικα.
Έτσι, το 1952 ξέσπασαν οι πρώτες ταραχές με πρωτεργάτες τους Κικούγιου που ήταν και οι πιο θιγμένοι. Βασικό ορμητήριο των εξεγερθέντων ήταν το Όρος Κένυα και οι γύρω δασικές περιοχές. Τα όπλα των ανταρτών ήταν αυτοσχέδια. Και ορισμένοι διέθεταν μαχαίρια. Μαζί με τους Κικούγιου σύντομα ενώθηκαν και άλλες γειτονικές φυλές και φατρίες. Συνολικά στο πρώτο ξέσπασμα της εξέγερσης οι Μάου Μάου αριθμούσαν τις 20.000 μάχιμους. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν και ο Γιόμο Κενυάτα, ο μετέπειτα πρωθυπουργός και πρόεδρος της Ανεξάρτητης Κένυας από το 1963. Μπροστά σε αυτόν τον ξεσηκωμό, ο βρετανός κυβερνήτης της Αποικίας της Κένυας, κήρυξε τη χώρα σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Στη σχετική έκθεση του Υπουργείου Αποικιών της Βρετανίας (1952), οι Μάου Μάου παρουσιάζονται ως «τρομοκράτες που βασίζονται σε ένα θανατηφόρο μείγμα ψευδοθρησκείας, εθνικισμού και σατανικών μορφών μαύρης μαγείας». Παράλληλα, χαρακτηρίζονται «κανίβαλοι, επικίνδυνοι και απολίτιστοι, μια φυλετική αίρεση προσκολλημένη σε βάρβαρες τελετές μύησης».
Μέσα σε αυτό το κλίμα προπαγάνδας και εχθρότητας, την υπόθεση ανέλαβε αμέσως ο βρετανός στρατάρχης Σερ Τζον Χάρτινγκ, ο οποίος πήγε στην Κένυα οργάνωσε στρατό και θέσπισε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Οι Βρετανοί συγκέντρωσαν 11 τάγματα πεζικού, χιλιάδες αστυνομικούς, άρματα μάχης και… βομβαρδιστικά οχήματα.
Οι αντάρτες, στη θέα αυτής της απειλής κατέφυγαν στο Ναϊρόμπι. Εκεί ενώθηκαν με φυλές από όλη την Κένυα και προσπάθησαν να οργανωθούν. Τελικά 25.000 βρετανοί στρατιώτες εισέβαλλαν στην πόλη με άρματα μάχης και έπειτα από δύο εβδομάδες συνέλαβαν περισσότερους από 50.000 αντάρτες. Στα επόμενα δύο χρόνια, η βρετανική αεροπορία είχε ρίξει σχεδόν 6 εκατ. βόμβες στις δασικές περιοχές που κρύβονταν οι Μάου Μαόυ και ως το 1955 η εξέγερση είχε κατασταλεί. Ο Χάρντινγκ έκτοτε έμεινε γνωστός ως ο «εξολοθρευτής των Μάου Μάου». Η επόμενη αποστολή του ήταν η καταστολή της ΕΟΚΑ στην Κύπρο...
Όσο για τον απολογισμό της εξέγερσης ήταν ο εξής: σκοτώθηκαν 32 άποικοι, 63 βρετανοί στρατιώτες και 527 Αφρικανοί που συνεργάστηκαν με τη βρετανική αποικιοκρατία. Οι Μάου Μάου επίσημα μετρούσαν 11.503 νεκρούς μαζί με τον άμαχο πληθυσμό. Σύμφωνα με νεότερες έρευνες όμως, ο αριθμός των αφρικανών νεκρών από το 1952 ως το 1955 φτάνει τους 100.000.
Επιπλέον, από το 1955 μέχρι το 1960, που έληξε η κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην Κένυα, 350.000 Αφρικανοί συνελήφθησαν και εγκλείστηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, χωρίς να περάσουν από δίκη. Σύμφωνα με σχετικές εκθέσεις του Πανεπιστημίου του Χάρβαρντ στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, βασανίστηκαν χιλιάδες και εκτελέστηκαν εκατοντάδες. Η «τεχνική της διάλυσης» περιείχε σωματική κακοποίηση και ψυχολογικό πόλεμο, ώστε οι Μάου Μάου να απαρνηθούν τον όρκο τους για ελευθερία και ανεξαρτησία. Τα βασανιστήρια ήταν ποικίλα: αλύπητο ξυλοκόπημα, τάισμα λάσπης, πάτημα στο λαρύγγι, καύση και ψήσιμο ενώ το θύμα είναι ζωντανό, ευνουχισμός, βιασμός, ακρωτηριασμός, υποσιτισμός κ.α. Ωστόσο οι Μάου Μάου φαίνεται να έδειξαν απαράμιλλο ηρωισμό. Και 7.000 επιζώντες από τα στρατόπεδα κατέφυγαν στα δικαστήρια μετά το 1963 για να βρουν το δίκιο τους. Εις μάτην. Τα βρετανικά αρχεία της εποχής καταστράφηκαν μετά την αποχώρηση των αποίκων από την Κένυα το 1963. Το 2013, η βρετανική κυβέρνηση, εξέφρασε επίσημα τη λύπη της αλλά δεν αποδέχτηκε καμία ευθύνη για τις ακρότητες που έγιναν κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης των Μάου Μάου.
